Baykal Gölü'nün en önemli özelliği, dünyanın en derin gölü olmasıdır. "Sibirya'nın Mavi Gözü" olarak tanımlanan bu göl, Sibirya'nın güney kesiminde Irkutsk Oblast ve Buryatya arasında yer almaktadır. Yüzölçümü adalar hariç yaklaşık 31.722 kilometre karedir. Gölün çevre uzunluğu 636 kilometre, en geniş yeri ise 79,5 kilometredir. Gölün taban kısmı deniz seviyesinin yaklaşık olarak 1.285 metre altında yer almaktadır. Gölün dibinde yer alan tortul kayaçların yaklaşık 7 kilometre kalınlıkta olduğu tahmin edilmektedir. Bu durum, gölün yeryüzündeki en derin yarıklardan biri olduğunu ortaya koymaktadır.

Baykal Gölü, 25-30 milyon yıl olduğu tahmin edilen yaşıyla jeolojik olarak en eski göllerden biri olarak bilinmektedir. Tarihte kullanılan adları ise Lamu, Beihai, Tengis, Baigal ve Baikal şeklindedir. Yeryüzünde yalnızca Ladoga Gölü ve Baykal Gölü'nde tatlı su foklarının yaşadığı kabul edilmektedir. Yeryüzündeki içme suyunun yaklaşık %20'sinin bu alanda olduğu bilinen bir gerçektir. Rusya, göl üzerine yapılacak çalışma ve araştırmalar için göle özgü denizaltı yapmıştır. Derinliği yaklaşık olarak 1,5 kilometredir. Göl, sadece bu bölgeye özgü endemik balık çeşitlerine ev sahipliği yapmaktadır. Gölün kendine mahsus bir ekosistemi vardır. Baykal Gölü'nün üstünde uzandığı derin çukur, tektonik olup, kırılma ile oluştuğu sanılmaktadır.

Türkçe olduğu bilinen Baykal sözcüğünün "zengin göl" anlamına geldiği düşünülmektedir. Gölün kıyı kesimleri Türklerce çok eski dönemlerde iskan edilmiş olup, tahminen Bayırkular adlı Türk boyunun bu bölgede yaşamış olduğu sanılmaktadır. Ayrıca Tatar dilinde Bayakhal "Büyük deniz" anlamına gelmektedir. Bu göle Ruslar ise Sviatoj More yani "Kutsal Deniz" adını vermişlerdir. Böyle denilmesinin sebebi, bu bölgede daha önce yaşayan Baryatlar adlı Moğol kavminin bu bölgede dini törenler yapmasından ileri gelmektedir. Baykal Gölü, sularının duruluğu ve hafifliği ile ünlüdür.

Baykal Gölü'nü yaklaşık 336 kadar akarsu beslemektedir. Bu akarsulardan en büyükleri, kuzey tarafından göle dökülen Yukarı Angara Irmağı ile, 1.100 kilometre boyunca Hangay Dağları'nın sularını biriktirerek gelen ve güneydoğu kesiminden göle dökülen Selenga Irmağı'dır. Gölün ayağı ise Yenisey Irmağı'nın sol kolu olan Angara Irmağı'dır. Ruslar, Angara Nehri üzerinde 1956 yılında Irkutsk yakınlarında büyükçe bir hidroelektrik santrali kurmuşlardır.

Bu gölde en büyükleri Olhon Adası olmak üzere 18 ada bulunmaktadır. Gölün oluşumunu etkileyen tektonik olaylar, bugün de zaman zaman meydana gelmektedir. Baykal Gölü'nün batı kesimleri dik, doğu kesimleri kayalık ve sarp özellikte olup, doğu kesimlerinde kıyı kordonu ile sıralanmakta olan bir kıyı ovası da bulunmaktadır.

İklim yönünden gölün güney ve orta kısımlarında yıl boyunca genellikle düşük derecelerde sıcaklık görülmektedir. En yüksek sıcaklık çoğunlukla Eylül ayında yaşanmaktadır. Nadir olarak yıl boyunca sıcaklığın 10 dereceyi bulduğu zamanlar da yaşanmaktadır. Gölün çevre iklimini de etkilemesiyle beraber yazları serin, kışları daha soğuk geçmektedir. Her sene Aralık ayının sonuna doğru gölün yüzeyi donmaya başlar ve buz tutar. Mayıs ayına kadar buzlarla kaplı olarak kalmaktadır. Ancak bu olay ulaşım için bir engel teşkil etmemektedir. Yaz ayları boyunca küçük gemiler aracılığıyla yapılan ulaşım, kışın aylarında ise buzlar üzerinde kızaklarla yapılmaktadır.

Baykal Gölü, hayvan ve bitki çeşitliliği açısından oldukça zengindir. Araştırma sonuçlarına göre 1.700 bitki ve hayvanın yaşadığı tespit edilmiştir. Bu canlıların 1.083 adedi dünyanın hiçbir yerinde yaşamamaktadır. Bu 1.700 rakamının 773 tanesi bitki, 210 tanesi tek hücreli canlı, 710 tanesi de diğer farklı türden hayvandır. Baykal Gölü'nde bazı balık çeşitlerinin sınırlandırılmış olmasına rağmen balıkçılık gelişmiş bir meslek grubudur. Ayrıca göl üzerinde sallar yardımıyla bilhassa kereste taşımacılığı yapılmaktadır.